Wat betekent het om PDA’er te zijn? Hoe ziet PDA in de praktijk eruit? Een PDA’er (voor het gemak noem ik haar hier even ‘zij’), neemt de wereld anders waar als dat neurotypische mensen dat doen. Is zij dan afwijkend omdat ze niet de meerderheid vormt? Of wijkt zij af omdat wij niet aansluiten bij haar behoefte aan een eerlijke en oprechte wereld waar alles rechtvaardig en volgens een bepaald model verloopt omdat die controle haar veiligheid biedt om te mogen zijn wie ze is?
Stel je voor dat iedereen zelf mocht bepalen hoe hij zijn leven invulling gaf en dat met oog voor de ander zou doen? Noemen we het dan nog steeds PDA? Of hebben we dan een wereld waarin het iedereen goed gaat? Vertrouwen we dan op het natuurlijke systeem dat wij mensen elkaar in balans houden, de sterke de zwakkere helpen en we samen als gemeenschap een mooie en gezonde wereld vormgeven? Eenieder uniek, aansluitend bij de ander. Idealistisch? Wellicht. Maar zo hoort het volgens haar en elke afwijking hiervan veroorzaakt stress en spanning welke zich meestal uit in verbale en fysieke agressie.
Een autonome kijk op de wereld
Wat ze ziet, is een wereld die niet is afgestemd op haar behoefte aan autonomie. En daar wil ze controle over krijgen, weten wat ze kan verwachten, alles kunnen wat ze graag wil zonder het proces van het leren met vallen en opstaan. Wat ze niet ziet, is dat haar wereld ruimte probeert in te nemen van de wereld van anderen om haar heen. Onbedoeld haar drang naar autonomie ook manipulerend gedrag veroorzaakt en de agressieve meltdowns veel vragen van haar leefomgeving. En toch, dat ziet ze wel. Achteraf. En dan lijdt zij er zelf wellicht nog meer onder dan haar omgeving.
Ze is namelijk over het algemeen zeer intelligent, zorgzaam, ziet haarfijn wie ze voor zich heeft en kan bijzonder goed spiegelen wat ze om haar heen ziet en voelt gebeuren. Gevoelig voor onrecht, tegelijk zelf willen bepalen wat recht en onrecht dan daadwerkelijk is en inhoud. Trouw in vriendschap, zolang deze haar dient. Graag anderen blij en gelukkig willen zien. Tegelijk ongezouten haar mening delend, meestal heeft ze ook gelijk, in ieder geval vanuit haar bekeken. Nu is zeker niet elke PDA’er hetzelfde en zal wat ik hier schrijf ook niet voor iedereen gelden. Ook is de uiting van PDA in kinderen anders als die in pubers of volwassenen. Ik richt me hierin met name op het kind van 0-12 jaar.
12+ PDA’ers
Hoe PDA eruit ziet voor tieners, adolescenten en volwassenen kun je lezen in de blogs van Myneke ter Maat op ploeteren.nl. Vaak komt er een omslag in het gedrag en de uiting van de PDA rond de leeftijd van 12-13 jaar en lopen helaas veel jongeren vast in het systeem. PDA in de praktijk is veelzijdig en ziet er voor iedereen anders uit. Gemeenschappelijk hebben ze met elkaar dat hun visie op de wereld en dat wat het systeem en de maatschappij van ze vraagt, botst met elkaar.